Historia Sanktuarium

Krótki rys historyczny kościoła

pod wezwaniem Św. Marcina w Pacanowie

/opr. na podst.: O. Bronisław Marian Tarka, Sanktuarium Pana Jezusa Konającego w Pacanowie, Pacanów 2000/

Kościół pod wezwaniem Św. Marcina w Pacanowie, dziś znany jako Sanktuarium Jezusa Konającego, erygowany został na przełomie lat 1109-1118 przez biskupa krakowskiego Maura na prośbę fundatora Siemiana z rodu Niegodziców. W XIII wieku akt erekcji parafii odnowił biskup krakowski Iwo Odrowąż. Niedługo potem, w 1265 roku Pacanów otrzymał prawa miejskie, nadane przez króla Bolesława Wstydliwego, które posiadał do roku 1869. Oznaczało to liczne przywileje, między innymi przywilej jarmarku w dni świąteczne. W 1610 roku powstaje kaplica św. Anny, wybudowana przez wojewodę krakowskiego, Mikołaja Zebrzydowskiego, z inicjatywy ks. Buckiego, a przy pomocy OO. Bernardynów z Warszawy rozwija się także Arcybractwo św. Anny.
Szczególny kult krzyża poprzez nabożeństwa piątkowe rozpoczął się w 1615 roku, kiedy to umieszczono figurę Pana Jezusa ukrzyżowanego, przeniesioną ze spalonego kościoła przyszpitalnego. Osiemnaście lat później, w 1633 roku, staraniem ks. Sebastiana Żegolicza, proboszcza książnickiego, do strony południowej kościoła dobudowano kaplicę Pana Jezusa.
W 1657 roku, podczas „potopu”, miasto i kościół został spalony przez Węgrów (Kozaków i Szwedów), jego odbudowę podjął ks. Jacek Mokrski. W 1679 ks. bp Mikołaj Oborski konsekrował główny ołtarz ku czci św. Marcina. Ponowna konsekracja kościoła i ołtarza odbyła się w roku 1895, dokonał jej ks. bp Tomasz Teofil Kuliński z Kielc, rok później zbudowano nową zakrystię, istniejącą do dziś.
Kolejny pożar, niszczący większą część kościoła miał miejsce w 1906 roku. Ocalała wówczas kaplica Cudownego Pana Jezusa. Tym razem odbudowy, która zakończyła się w 1935 roku podjął się ks. Badowski, a po nim ks. Adam Adamek według planów Zasadzkiego ze Stopnicy.
W 1944 roku na skutek działań wojennych kościół spłonął po raz trzeci, podobnie jak poprzednio ocalała kaplica Cudownego Pana Jezusa. Rok później ks. proboszcz Adam Adamek po raz drugi rozpoczął odbudowę kościoła, którą kontynuował do końca swojego życia, do roku 1958. Po śmierci ks. Adama Adamka proboszczem został dotychczasowy wikariusz, ks. dr Feliks Skrobisz, jego staraniem założono nowe, dębowe drzwi do kościoła, wykonane przez Józefa Wójcika z Pacanowa; przebudowano schody prowadzące na plac przykościelny; zbudowano wieżyczkę–latarnię na kopule Kaplicy Pana Jezusa; odrestaurowano i poświęcono chrzcielnicę, powiększono plac przykościelny oraz zbudowano wielki ołtarz wg projektu inż. Józefa Jamroza.
W 1960 roku w kościele zamontowane zostały dwudziestogłosowe organy, które poświęcił ks. bp Jan Jaroszewicz, ten sam biskup rok później konsekrował ołtarz główny oraz ołtarz pod wezwaniem św. Anny w bocznej kaplicy. W tym samym roku zamontowano nowe żyrandole, wykonano nowe ławki, a także odnowiono obraz św. Marii Magdaleny w kaplicy Pana Jezusa jako zasłonę na cudowny wizerunek. Dwa lata później ks. proboszcz ufundował nową kratę do kaplicy Pana Jezusa; rozpoczęto także malowanie nowej polichromii oraz wykonano dębowe drzwi w bocznych wejściach kościoła. W 1965 roku cudowny krucyfiks poddano renowacji, której dokonał Norbert Szunke w Kielcach. W kolejnym roku w bocznej nawie kościoła umieszczono Drogę Krzyżową namalowaną przez prof. Macieja Makarewicza, poświęconą przez bpa Jaroszewicza, a w głównym ołtarzu umieszczone zostało tabernakulum pancerne. Kilka lat później zamontowano nowe witraże, dzwony („Maria” oraz „Marcin”) – poświęcone przez bpa Jaroszewicza, a także centralne ogrzewanie.
W 1982 roku do Pacanowa przybył nowy proboszcz – ks. Lucjan Sito (ks. dr Feliks Skrobisz, dotychczasowy proboszcz, odszedł na probostwo do Chodowa k/Miechowa). Od tego roku ks. bp Mieczysław Jaworski zaprowadził zwyczaj odprawiania w kościele drogi krzyżowej w każdy piątek, który ks. proboszcz Sito pielęgnuje do dziś. Przez dwa lata (od 1985 do 1987) w diecezji miała miejsce peregrynacja Krzyża Świętego, która rozpoczęła się w Pacanowie (na rozpoczęcie tej uroczystości odczytano telegram od Ojca Świętego Jana Pawła II). W roku zakończenia peregrynacji (1987) ks. kan. Lucjan Sito, obchodził swój jubileusz 25 – lecia posługi kapłańskiej.
W 1992 roku wybudowano kaplicę przedpogrzebową na placu przykościelnym oraz ołtarz polowy zaprojektowany przez inż. Głowackiego z Kielc (poświęcenia dokonał ks. bp Kazimierz Ryczan w 1993 roku); wykonano chodnik wokół kościoła, oświetlono plac przykościelny oraz zamontowano nagłośnienie. Od 1998 roku przy parafii istnieje stacja Caritas, w której lekarze i pielęgniarki służą pomocą chorym w domach na terenie parafii.

Kościół św. Marcina w Pacanowie stanowi Sanktuarium Jezusa Konającego. 19 sierpnia 2008 roku decyzją papieża Benedykta XVI świątynia została podniesiona do rangi Bazyliki Mniejszej.

 

Akt Erekcji Kościoła w Pacanowie w świetle źródeł historycznych

7 września 1109 r. umiera najprzewielebniejszy biskup krakowski Baldwin (pochodzący z pobliskiej Stopnicy) na jego miejsce wstąpił czcigodny biskup Maur, który kierował diecezją krakowską do chwili śmierci 5 marca 1118 r. W tym czasie na prośbę miejscowego rycerza-fundatora Siemiana z rodu Niegodziców herbu Koźlarogi. (Na tarczy w czerwonym polu głowa osła, w hełmie półkozioł rogaty). Biskup Maur konsekrował kościół pod wezwaniem św. Marcina i uposażył go ośmioma dziesięcinami.

Akt erekcji kościoła w Pacanowie jest najstarszym znanym aktem erekcyjnym kościoła wiejskiego i najstarszym dokumentem wystawionym przez polskiego wystawcę dla polskiego odbiorcy. Tekst /według badaczy/ bez wątpienia autentyczny. Nie zachowany wprawdzie w oryginale; znany jest z transsumptu do konsystorza krakowskiego przez biskupa Iwo Odrowąża w 1219 r. Akt erekcji jest niedatowany i nieopieczętowany /Maur prawdopodobnie nie używał pieczęci – nie zachowała się żadna pieczęć/.

A oto tekst w języku łacińskim:

Ego Maurus Cracouiensis episcopus, licet indignus, confero Deo et beato Martino, in dedicacione eius scclesie, decimam de villa, in qua eius ecclesia sita est de Zabche et de Isgorsko et de Negoslauicha et de Gurowo, et de Goracowo,et de Scheglino et in Quassouo sortem Mangoldi. Semianus autem patronus confert tabernam de eadem villa, decimum piscem, decinum vitulum , decimum agnelum, decimum porcellum, decinum caseum. Qui hoc immutaverit, anathema sit.

oraz w przekładzie:

(Ja Maur, biskup krakowski, aczkolwiek niegodny, składam Bogu i błogosławionemu Marcinowi dla poświęconego mu kościoła dziesięciny ze wsi, w której tenże kościół się znajduje oraz dziesięciny z Żabca, Niegosławic, Górowa, Gorzakwi i Szczeglina, a także z Kwasowa, który jest posiadłością Mangolda. Siemian zaś, patron, daje karczmę w tej wsi oraz dziesięciny z ryb, dziesięciny z cieląt, dziesięciny z jagniąt, dziesięciny z prosiąt, dziesięciny z serów. Kto to zmieni będzie obłożony klątwą).

Najbardziej zastanawia fakt, że w dokumencie nia ma podanej nazwy Pacanowa.
Czyżby wtedy jeszcze nie używano powszechnie nazwy Pacanów.
Historykiem, który wydobył na światło dzienne akt erekcji kościoła pacanowskiego docenił jego wartość i uzasadnił jego autentyczność, był ksiądz W. Semkiewicz w książce „Przyczynki dyplomatyczne wieków średnich; Księga pamiątkowa ku uczczeniu 250-tej rocznicy założenia Uniwersytetu Lwowskiego przez króla Jana Kazimierza r.1661” Lwów 1912,t.II. Żródłem z którego zaczerpnął treść naszego aktu Erekcji, były „Akta Officialia” Archiwum konsystorskiego, vol. 21 (z lat 1499-1508), Str. 174

„……..Dnia 18 marca 1502 r. zjawił się przed urzędem Officjała
Krakowskiego, Macjej Ślimawa, doktor medycyny i pleban w Pacanowie, prosząc o wpis do akt oficjalatu przywilejów swego kościoła, z powodu przeszkód doznawanych ze strony patronów i kolatorów kościoła:Jana Wapowskiego, Mikołaja Secygniowskiego i Jana Pacanowskiego oraz braci tego ostatniego, Piotra Bieniasza i Mikołaja.
……”Dokumentów tych było sześć, z tym dwa tyczyły się dziesięcin kościoła, tj. przywilej biskupa Maura w transsumpcie biskupa Iwo Odrowąża z 1219 roku oraz dokument biskupa Muskaty z czasu między r. 1317-1319”

A oto dokument biskupa Iwo Odrowąża z 15 sierpnia 1219 r.

„W imię Świętej i Nierozdzielnej Trójcy. Amen. Ja Iwo z miłosierdzia Bożego biskup krakowski, społeczności synów Matki Kościoła ślę pozdrowienia w Panu Jezusie. Gdy te rzeczy dzieją się w czasie i z nim przemijają, rozpowszechniam przyszłym i obecnym odnośnie dóbr kościoła w Pacanowie, że dany był mi przywilej Pana (biskupa) Maura, niegdyś biskupa krakowskiego, który był siódmy przede mną w tej funkcji ordynariusza sukcesywnej insytucji, a ze względu na niekrzesną formę i przestarzałe zwroty mało albo wcale nie przydatny będzie na przyszłość temu kościołowi. Oto tak było: ”(tu następuje tekst Biskupa Maura)…..Ja przeto równością prawa i dziedzica Pakosława pokutującego pobożną dewocją w Panu, ważnym cyrografem za zgodą mojej kapituły z urzędu danej, dawny przywilej odnawiam, wspomnianemu kościołowi zatwierdzam darowiznę biskupa Maura, na wieki pozostającemu w spokoju. To zaś publicznie dokonane zostało w kapitule krakowskiej, zarządzającymi w służbie Jezusa Chrystusa w tymże kościele:” (tu następuje lista świadków: 6-ciu dostojników kapitulnych, 8-miu kanoników i 9-ciu kanoników diakonów – wszyscy wymienieni z imienia i godności przez Ks. Semkowicza).

…..,W roku 1219 od Wcielenia Pańskiego, w dzień Wniebowzięcia Błogosławionej Dziewicy Maryji, w pierwszym roku mojego pontyfikatu, gdy Krakowem zarządzał książę Leszek(Biały). Żeby się potem nie stał podstęp nad tym, co orzeczono, tą moją i kapituły pieczęcią tą decyzję potwierdzam. Jeśliby zaś kościelna albo świecka osoba chciała osłabić to co się stało niech wie, że wpada w ekskomunikę i obciąża się winą i ma cząstkę z Piłatem na ostatek (jej wina na Sądzie Ostatecznym będzie równa winie Piłata)”

Ksiądz Semkowicz doszukał się w „Akta Visit. t. XIV i t. LIV” że dzień konsekracji obchodzono w kościele pacanowskim w pierwszą niedzielę po Św. Bartłomieju (czyli między 24 a 30 sierpnia). Ponieważ poprzednik Maura zmarł 7 września 1109 r. kościół nie mógł być konsekrowany wcześniej niż 24-30 sierpnia 1110 r. I nie później niż 24-30 sierpnia 1117 r. Ponieważ Maur zmarł 5 marca 1118 r.

Ks. Semkowicz wyjaśnia także dlaczego Iwo Odrowąż na prośbę komesa Pakosława zastępuje stary przywilej Maura nowym dokumentem w formie transsumptu.

„Przy poświęceniu kościoła w Pacanowie biskup i patron poczynili nadania dziesięcinne, które spisano wtedy na kawałku pergaminu na wieczną pamiątkę, aby każdoczesny pleban wiedział, co mu się należy ze stołu biskupa i dziedzica, na zabezpieczenie swych praw maił w zanadrzu krótką anatemę(klątwę) biskupią. Taki dokument bez pieczęci i wymienionych świadków czynności nadawczej z czasem przestał wystarczać, gdyż w przypadku procesu nie miałby żadnej wartości i znaczenia dowodowego.

Następnym dokumentem dotyczącym aktu Maura jest potwierdzenie dziesięciny dla kościoła w Pacanowie przez biskupa krakowskiego Jana Muskatę z lat 1302-1308 lub 1317-1319. Dokument ten zapisany jest w” Akta Officialia” w 1502 r. (oryginał jest znacznie uszkodzony, brakuje bowiem w środku kawałka karty; wyrazy dające się łatwiej domyślić ks. Semkowicz zamieścił w nawiasach w swoim tekście łacińskim) A oto tekst tego dokumentu w przekładzie Ks. W. Czarnego:

„W imię Pańskie Amen. My Jan, z Bożej łaski biskup krakowski, publicznie obecnym orzekamy, ze kościół Sw. Marcina w Pacanowie znajdujemy w posiadaniu dziesięcin dalej spisanych, mianowicie tegoż Pacanowa, Żabca, Zgórska, Niegosławic, Szczeglina, Sutowa(?), Moraczowa i częściowo u Mangolda w Kwasowie, a także w posiadaniu gospodarzy(tamże, stawu na dziesięcinę z ryb,)dziesięcin z cieląt, dziesięcin z jagniąt, dziesięcin z prosiąt (dziesięcin z serów…..Którą to posesję wyżej wymienionych darmo daną posiadającym, powagą naszą) zatwierdzamy na zawsze. Dane w Krakowie(Roku Pańskiego 13… sierpnia Akt obecnym także (brak 3-4 wyrazów) Adamowi) prepozytowi krakowskiemu, panu Jarostowi (służącemu tamżę, panu Nankerowi kanonikowi ta)mże i archidiakonowi sandomierskiemu i panu Eng (ilbertowi, kanonikowi kr)akowskiemu i prepozytowi skarbimirskiemu i (innym wielu godnym wiary)do kaplicy specjalnie wezwanych”. Po 200 latach od kościoła naszego odeszły Górowo i Gorakowo, a przybyły Sutów, i Moraczów

Kolejnym dokumentem dotyczącym aktu Maura jest dzieło Jana Długosza „Liber Beneficiorum dioecesis cracoviensis” t. II, Kościoły parafialne – wyd. Przeżdziecki, Kraków 1864, t. VIII.

….. Który to kościół zaiste na cześć błogosławionego Marcina Maur biskup krakowski na prośbę Siemiana patrona konsekrował a ośmioma dziesięcinami ze stołu biskupiego obdarzył, jak z przywileju, którego egzemplarz jest nam znany…… Z tego też wynika, że dziedzic ma dać plebanowi dziesięcinę sera, jagniąt i prosiąt. A Piotr Sancygniowski ma dać dziesięcinę ze swych stawów proboszczowi….”

Tło historyczne

Od 1102 r po śmierci Władysława I Hermana Polska dzieliła się na dwa księstwa
Południowe – Bolesława III Krzywoustego i Północne – Zbigniewa. A więc na ziemiach polskich istniały dwa niezależne organizmy polityczne, prowadzące własną politykę w stosunku do sąsiadów, co stało się zarzewiem nieporozumień i konfliktów między nimi. Na przełomie 1106/1107 Bolesław zaatakował swojego brata Zbigniewa w jego dzielnicy i zwyciężył. Zbigniew został wygnany z kraju i schronił się na dworze króla niemieckiego Henryka V. Latem 1109 roku ruszyła na Polskę starannie przygotowana wyprawa Henryka V. Przeprawiono się przez odrę gdzieś w okolicach Głogowa .Bolesław nie podjął walki w otwartym polu., a głogowianie stawili dzielny opór, nie bacząc na wziętych przez najeźdźców zakładników , przywiązanych do machin oblężniczych i służących jako żywe tarcze. Henryk V słał groźby i żądania, domagając się restytucji Zbigniewa i jakiegoś trybutu. Wszystkie te środki zawiodły gdyż Bolesław butnie je odrzucał. Wyprawa zakończyła się porażką Henryka V. W1111 lub 1112 roku Bolesław zgodził się na powrót Zbigniewa po czym kazał go pochwycić, oślepić i uwięzić. Zbigniew wnet zmarł a Bolesław odbył chwalebną pokutę opisaną w kronikach Galla Anonima.
W pielgrzymkę Bolesław udał się na Węgry a powrotną drogę do Gniezna do grobu Św. Wojciecha odbył w worku pokutnym, okupując swój grzech wieloma darami na rzecz kościoła, możnych, rycerstwa i mieszkańców miasta.

Opracował Henryk Góra na podstawie artykułów Jarosława Banasika publikowanych w miesięczniku „Z Życia Gminy” oraz „Wielkiej Historii Polski” t. I wyd. Kraków 2003, FOGRA Oficyna Wydawnicza.

KALENDARIUM KOŚCIOŁA ŚW. MARCINA W PACANOWIE

· W pierwszą niedzielę po Św. Bartłomieju 24-30 sierpnia 1110 – 1117 r. Konsekracja kościoła przez biskupa krakowskiego Maura.

· 15 sierpnia 1219 odnowienie aktu erekcji przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża.

· 1239 r. Święta Kinga /pięcioletnia/po zrękowinach w Wojniczu z przyszłym królem Bolesławem Wstydliwym, dalszą podróż do Sandomierza odbyła przez Korczyn , Pacanów.

· 1241 pierwszy najazd na ziemie polski Mongołów zwanych Tatarami. W bitwie pod Chmielnikiem pokonane zostało rycerstwo małopolskie. Tatarzy spalili wtedy Kraków. Pacanowski kościół nie mógł oprzeć się Tatarom.

· 1265 Bolesław Wstydliwy /syn Leszka Białego urodził się w Korczynie 1226 r./ nadaje prawa miejskie dla Pacanowa.

· 1326 Parafia Pacanów należy do dekanatu książnickiego

· 1333 W Pacanowie przy kościele , znajduje się przytułek dla biednych, bezdomnych i sierot.

· 1502 Ponowny najazd Tatarów na Pacanów i zniszczenie kościoła. Pod Pacanowem miała miejsce zwycięska potyczka wojsk polskich pod dowództwem Jana Wapowskiego.

· 1583 i 1585 pobyt króla Stefana Batorego w Pacanowie.

· 1595 w Pacanowie przebywa król Zygmunt III.

· 1600 Do nawy głównej dobudowano wieżę – dzwonnicę. Mury tej dzwonnicy zachowane do dziś, zmieniała się kopuła obecny wygląd otrzymała po II Wojnie Światowej.

· 1610 wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski wybudował kaplicę Św. Anny.

· 1612 Ks. Bucki zaprowadził i rozwinął Arcybractwo św. Anny za pozwoleniem i przy pomocy oo. Bernardynów z Warszawy.

· 1615 przeniesienie Figury Jezusa Konającego z kaplicy przy szpitalu /przytułku/ do kościoła w Pacanowie. Rozpoczęto odprawiać nabożeństwa piątkowe do Pana Jezusa.

· 25.IX.1622 Do Pacanowa przybyły Siostry Karmelitanki Bose klauzurowe z Krakowa/uciekały przed powietrzem morowym/.

· 1633 Z inicjatywy ks. Żygolicza proboszcza książnickiego rozpoczęto budowę renesansowej Kaplicy Cudownego Jezusa Konającego, do której przeniesiono figurę z ołtarza Św. Krzyża , znajdującego się w nawie głównej.

· 1634 postawiono figurę świętej Barbary na wysokiej kolumnie /obecnie przy ul. Biechowskiej/

· 1649 Najazd na Pacanów Kozaków pod wodzą Bohdana Chmielnickiego .

· 1650 Ks. Rudzki , proboszcz pacanowski rozpoczyna budowę kaplicy w Szczebrzuszu.

· 1658 Pożar kościoła . Kościół podpalili Węgrzy z armii Rakoczego, walczący razem z wojskami szwedzkimi Karola Gustawa przeciw wojskom króla Jana II Kazimierza.

· 1668 ufundowano drugi co do wielkości dzwon /1200 funtów wagi/ nosił napis Boga chwalę, umarłych opłakuję, żyjących do Bożej chwały zachęcam.

· 25.VII 1679 Ks. Bp Mikołaj Oborski /Sufragan krakowski/ konsekrował główny ołtarz ku czci św. Marcina.

· 1733 Jakub Morsztyn, wojewoda sandomierski, dziedzic dóbr Pacanowa, odnowił kościół pod wezwaniem św. Barbary, który znajdował się na przedmieściu krakowskim Pacanowa. Od czasu do czasu odprawiały się tam nabożeństwa. Szybko jednak kościół ten na nowo popadł w ruinę.

· 1765 Z Fundacji Parysów, dziedziców Pacanowa, założono 14 stacji /obrazów/ Drogi Krzyżowej. Ojcowie Reformaci ze Stopnicy erygowali tę Drogę Krzyżową. Obrazy zostały uroczyście wprowadzone do kościoła w procesji z wielkim napływem wiernych.

· 1783 Wizytacja ks. bpa Kozickiego. Słupiec i Kółko Żabieckie dołączone do parafii Pacanów.
Ks. bp Kozicki polecił rozebrać kościół św. Barbary, który był w opłakanym stanie.

· 1786 Z inicjatywy ks. Sołtyka podczas remontu kościoła przedłużono kaplicę św. Anny.

· 1800 Wprowadzono śpiewanie Godzinek przed poranną Mszą św.

· 1850 założono cmentarz grzebalny.

· 1856 wykonano ogrodzenie na placu przykościelnym, które ufundował hrabia Potocki.

· 11.X.1860 Do Konsystorza w Kielcach nadszedł list w sprawie wina, które księża w Pacanowie stawiają pod figurą Pana Jezusa i po Mszy św. obmywają nim nogi Jezusowi. Następnie zebrawszy je do butelki przekazują wiernym jako lekarstwo. (Zabroniono tego zwyczaju).

· 31.III.1862 Kuria Biskupia udzieliła pozwolenia ks. Benedyktowi Nowakowskiemu, proboszczowi parafii, na poświęcenie parkanu przy cmentarzu grzebalnym.

· 1864 Wybudowano kaplicę na cmentarzu grzebalnym.

· 1870 Wawrzyniec Nowakowski , proboszcz pacanowski postawił przytułek dla ubogich. W obecności wiernych poświęcił go i umieścił w nich ubogich oraz sieroty.

· 1873 Na zasuwie, w ołtarzu św. Anny, namalowano nie istniejący obecnie obraz św. Izydora patrona rolników.

· 1874 Ks. Wawrzyniec Nowakowski wybudował plebanię i pokrył ją dachówką.

· 1866 Watsson w Warszawie wykonał litografię przedstawiającą Cudowny Krzyż Do 1890 r. Wydrukowano 3.500 obrazków większych oraz 12.000 mniejszych. Obrazki te udostępniane były przybywającym do kościoła pielgrzymom.

· 1880-1890 Dokonano renowacji kościoła usunięto belkę tęczy, na której była umieszczona figura Pana Jezusa Ukrzyżowanego z płaczącymi niewiastami. Do renowacji kościoła hr. Andrzej Potocki sprowadził prof. Józefa Matusińskiego z Krakowa.

· 1881 Zbudowano kruchtę; przedsionek kościoła.

· 1886 Zbudowano nowy, sosnowy ołtarz główny w stylu romańskim(obecnie nie istnieje).

· 1889 Kazimierz Wójcik ze Słupi zbudował ołtarz św. Józefa (obecnie nie istnieje).

· Budowa ołtarza Jana Chrzciciela (obecnie nie istnieje).

· 1890 Pomalowano wnętrze kościoła.

· 1891 Zaprowadzono zwyczaj śpiewania Różańca po rannej Mszy św.

· 1893 Budowa domu organisty.

· 1894 Na placu przykościelnym wybudowano kaplicę pogrzebową (Kostnicę)

· 1895 Podczas odbudowy kościoła przez ks. Jacka Mokrskiego, odnaleziono dokument konsekracji kościoła, dokonanej przez biskupa Mikołaja Oborskiego.

· 1895 Wybudowano nowy ołtarz św. Anny.

· 1895 Na zasuwie zasłaniającej Cudowny Krzyż w kaplicy, Franciszek Nawalny namalował obraz, przedstawiający św. Marię Magdalenę, klęczącą pod krzyżem.

· 1900 Do parafii Pacanów należą następujące miejscowości: Karsy Duże, Karsy Małe, Kępa Lubawska, Komorów, Kwasów, Niegosławice, Pacanów, Rataje, Słupia, Gace, Słupiec, Sroczków, Szczebrzusz, Szczeglin, Żabiec.

· 1902 Budowa domu dla księży wikariuszy.

· 1902 Wydanie książki o historii Kościoła w Pacanowie przez proboszcza pacanowskiego, zarazem profesora i v-ce Rektora Seminarium w Kielcach.

· Założenie Bractwa Różańcowego.

· 20.IX.1906 Pożar kościoła. Ocalała Kaplica Cudownego Jezusa, dzięki bohaterskiej postawie P. Rottera. Odbudowy podejmuje się ks. Badowski a po nim ks. Adamek, według planów Zasadzkiego ze Stopnicy, murował Ryk z Kielc, wieże wykończył Głowacki z Oleśnicy.

· 1915 Pożar organistówki

· 1916 Pierwszy wikariusz w Pacanowie zostaje rektorem kościoła w Szczebrzuszu.

· 4.VI.1919 Powstaje Dekanat pacanowski.

· 1921 Powstaje nowa samodzielna parafia w Szczebrzuszu pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.

· 1935 Zakończenie odbudowy świątyni.

· 4.VI.1936 Bp Franciszek Sonik przez 4 dni prowadził w parafii wizytację, udzielił bierzmowania 1250 osobom oraz konsekrował dzwon o wadze 1700 kg, nadając mu imię Jan.

· 7.VI.1936 Ks. Bp Sonik konsekrował kościół i umieścił relikwie św. Męczenników Piusa i Lina.

· 1938 Do parafii przyjęto siostry ze Zgromadzenia Kanoniczek Ducha Świętego. Popularnie zwane Duchaczkami, które zamieszkały na Radziwiłłówce.

· 8.IX.1939 Pocisk artyleryjski uszkodził kaplicę św. Anny.

· 17-18.V.1941 Ks. Bp Sonik odbył wizytację kanoniczą i udzielił bierzmowania 278 osobom.

· 9.X.1942 W szpitalu obozowym w Oświęcimiu zmarł ks. Wincenty Wojtaśkiewicz pochodzący z Pacanowa.

· 17 VIII.1944 spłonął kościół na skutek działań wojennych. Kaplica Cudownego Pana Jezusa z ołtarzem ocalała. /Można zobaczyć nadpalone części ołtarza i ławek/.

· 1945 Ks. proboszcz A. Adamek podejmuje się na nowo odbudowy kościoła, od 1956 r. odbudową kieruje ks. Feliks Skrobisz.

· 1951 Do parafii przybywają siostry Albertynki i zamieszkują pałac po Radziwiłłach w Słupi.

· 1954 Strop świątyni ozdobiono kasetonami.

· 1958 r. Ks. Bp Jan Jaroszewicz przeprowadził wizytację kanoniczą. Parafię tworzy 4200 wiernych.

· 1 VI 1958 r. Zniesiono dekanat pacanowski.

· 22.II.1959 r. Założono nowe dębowe drzwi do kościoła wykonane przez Józefa Wójcika z Pacanowa.

· 24.VIII.1959 Przebudowa schodów, prowadzących na plac przykościelny od strony południowej.

· Montaż wieżyczki

– latarni na kopule Kaplicy Pana Jezusa.

· 13 IX.1959 poświęcenie odrestaurowanej chrzcielnicy.

· XI.1959 przesunięcie muru ogrodzeniowego przy placu przykościelnym od strony północnej.

· V. 1960 Budowa wielkiego ołtarza wg projektu inż. Józefa Jamroza.

· 3 VII 1960 r. Ks. Bp Jan Jaroszewicz poświęcił zamontowane 20-głosowe organy.

· 12 VII.1961 zawieszono dwa nowe żyrandole wykonane przez Stefana Mazura w Krakowie wg projektu Józefa Jamroza.

· 16.VII 1961 Odnowiono obraz św. Marii Magdaleny .

· 3-10 IX.1961 Misje parafialne głosili OO Dominikanie z Warszawy.

· 14.IX.1961 Ks. Bp Jan Jaroszewicz konsekrował ołtarz główny i ołtarz św. Anny.

· 1963 Rozpoczęcie malowania nowej polichromii w prezbiterium.

· 1963 r. Sprowadzono kratę do kaplicy Pana Jezusa.

· Renowacja Cudownego Krucyfiksu przez 4 miesiące prace te wykonywał Norbert Szunke.

· 1966 Bp. Jan Jaroszewicz poświęcił i erygował Drogę Krzyżową namalowanej przez prof. Macieja Makarewicza na miedzianej blasze.

· 1966 r. Na terenie parafii peregrynuje obraz Matki Bożej Jasnogórskiej, przebywając jeden dzień u każdej rodziny.

· 6.VI.1966 Przed głównym ołtarzem zawieszono dwa wielkie żyrandole.

· 1966 W Kaplicy Pana Jezusa zawieszono dwie wieczne lampy.

· VI.1967 Do kasetonów w suficie kaplicy św. Anny założono obrazy (5 szt.) namalowane przez prof. Macieja Makarewicza z Krakowa przedstawiające sceny z życia św. Anny.

· 11.XI.1968 zainstalowanie witraży w nawie głównej przedstawiającego św. Stanisława Kostkę i św. Aleksandra, natomiast w kaplicy św. Anny zainstalowano witraż różańcowy.

· 11.XI.1969 poświęcenie dzwonów „Maria” i „Marcin” przez ks. bpa J. Jaroszewicza.

· 28.IV Wojewoda kielecki udzielił zezwolenia i rozpoczęto budowę kaplicy w Ratajach.

· 15.IV.1982 r. Erekcja parafii w Ratajach przez ks. Bpa Stanisława Szymeckiego. Do tej parafii należą: Rataje Karskie, Rataje Słupskie, Grabowica, Kępa Lubawska, Komorów, Kółko Żabieckie, Żabiec. Pierwszym proboszczem i budowniczym jest Ks. Jan Barna. Parafia jest pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Odpust obchodzony jest w pierwszą niedzielę lipca.

· 18.X.1982 r. Do Pacanowa przybył nowy proboszcz ks. Lucjan Sito, dotychczasowy proboszcz ks. dr. Feliks Skrobisz odszedł na probostwo do Chodowa k/ Miechowa.

· 14.XI.1982 Ks. Bp Mieczysław Jaworski zaprowadził zwyczaj odprawiania w kościele Drogi Krzyżowej w każdy piątek.

· 1983 Misje parafialne prowadzą OO. Jezuici.

· 1983 Gruntowny remont plebanii i wikariatu.

· 14.IX.1985 r. W uroczystościach odpustowych udział biorą ks. Bp Szymecki oraz Bp B. Agve z Wybrzeża Kości Słoniowej. Od Pacanowa rozpoczął peregrynację Krzyż Święty po diecezji kieleckiej. Na rozpoczęcie peregrynacji przysłał telegram Ojciec Święty Jan Paweł II.

· 1985 Pomalowano dach na wieży, kościele, kaplicy i zabudowaniach proboszczowskich.

· 14.IX.1987 zakończenie peregrynacji Krzyża Świętego ofiarowanego przez Ojca Świętego Jana Pawła II, po diecezji kieleckiej. W uroczystościach udział wzięło czterech biskupów, 65 księży i około 10 000 wiernych.

· W pierwszą niedzielę Adwentu ks. bp Szymecki poświęcił krzyż, który będzie odwiedzał  wszystkie rodziny w parafii.

· Na terenie parafii powstało kilka krzyży i figur przydrożnych.

· 1988 Pokrycie blachą miedzianą Kaplicy Pana Jezusa Konającego.

· 7 V 1989 Poświęcenie odnowionej figury św. Floriana w Rynku.

· 1989 Na Kaplicy Pana Jezusa umieszczono krzyż z metalu nierdzewnego.

· 1989 Na głównym ołtarzu został umieszczony mosiężny krzyż.

· 1989 W kościele zainstalowano nowe nagłośnienie.

· VII 1992 r. Rozpoczęcie budowy ołtarza polowego według projektu Głowackiego z Kielc.

· 1992 r. Wykonanie chodnika wokół kościoła, oświetlono plac przykościelny i nagłośniono go.

· 14.IX.1993 Ks. bp Ordynariusz Kazimierz Ryczan poświęcił ołtarz polowy i kaplicę przedpogrzebową.

· 1993 Zakończenie remontu plebanii, częściowo ogrodzono cmentarz.

· 1995 Przed cmentarzem zrobiono asfaltowy parking.

· 1995 Odnowiono budynek wikariatu.

· 1995 W parafii utarł się zwyczaj, iż trzy razy w roku urządzane są specjalne nabożeństwa dla ludzi chorych i w podeszłym wieku, podczas których udzielany jest Sakrament chorych.

· 1996 Remont organów przez firmę Buły z Krakowa. Jego ojciec wykonał te organy w1960 r.

· 1998 Połowę budynku wikariatu przeznaczono na stację „CARITAS”.

· 1999 r. Renowacja obrazu św. Anny na Wawelu w Krakowie.

2000 r.
– Kościół zostaje wybrany jako Kościół Stacyjny,
– Remont dzwonów,
– Wymiana podłogi w kancelarii parafialnej,
– Rozprowadzenie 9 tys. folderów i 20 tys. obrazków,
– Zakup elektronowych organów.

2001 r.
– Remont Domu Pielgrzyma i urządzenie go wewnątrz,
– Wykarczowanie starych drzew przy kościele i na cmentarzu grzebalnym,
– Na bazie części wikariatu powstaje Stacja „CARITAS” w Pacanowie,
– Budowa Stacji Drogi Krzyżowej tzw. „Siedem Słów z Krzyża”,
– Umieszczenie figury Chrystusa Zmartwychwstałego na drugiej stronie ołtarz polowego. /artysta P. Funek z Krakowa/.

2003 r.
– Remont kościoła na zewnątrz: odgrzybianie fundamentów i ścian, remont gzymsów, rynien oraz pomalowanie ścian zewnętrznych kościoła.
– Powołanie Rady
– Odnowienie nagrobka ks. Wawrzyńca Nowakowskiego

2004 r.
– Odnowienie polichromii wnętrza kościoła i kaplicy,
– Renowacja Figury Cudownego Pana Jezusa, złocenie ołtarza i wnętrza kaplicy,
– Ozłocenie na zewnątrz i wewnątrz Tabernakulum,
– Odnowienie Kaplicy ks. Benedykta Nowakowskiego na cmentarzu grzebalnym  – wewnątrz wykonano grobowce dla księży.

2005r.
– Wykonano mechanizm odsłaniająco-zasłaniający Figurę Pana Jezusa, przy akompaniamencie fanfar,
– Pod przewodnictwem byłego naszego wikarego ks. Rafała Niwińskiego z naszej parafii wyrusza pielgrzymka do Rzymu na pogrzeb Jana Pawła II.
– wydanie 100 egzemplarzy reprintu książeczki „Opis Kościoła Cudownego Pana Jezusa Pacanowskiego” na sto lecie pierwszego wydania.
– 3 października transmisja Mszy św. przez Radio Maryja i TV Trwam.

2006 r.
– Wykonano granitowe schody oraz granitowe alejki przy kościele, Witraże w Kaplicy św. Anny.

2007 r.
– Wymiana okien na izotermiczne na plebanii i wikariacie – odnowienie wikariatu,
– Nowe nagłośnienie w kościele, nowe nagłośnienie na zewnątrz kościoła,
– Nagłośnienie cmentarza grzebalnego,
– Zamontowanie kurantów na wieży kościelnej,
– Wykonanie zadaszenia na cmentarzu grzebalnym,
– Montaż dwóch witraży w Kaplicy Cudownego Pana Jezusa ,
– Podłączenia kanalizacji w Domu Pielgrzyma,
– 27-V- Uroczystość 10-lecia kapłaństwa wikariusza ks. dr Pawła Kurka,
– 13-VI- Uroczyste obchody 45-lecia kapłaństwa kustosza i proboszcz parafii ks. Lucjana Sity
– Proboszcz parafii ks. Lucjan Sito otrzymuje godność Prałata,

2008 r.
– Nawiedzenie Kopii Obrazu Jasnogórskiego w parafii Pacanów

Kalendarium opracował Henryk Góra.

Czy wiesz, że…
Według legendy Wisłą płynęły trzy figury przedstawiające ukrzyżowanego Chrystusa: pierwsza zatrzymała się w pobliżu wsi Mogiła koło Krakowa – ta znajduje się obecnie w klasztorze cystersów, druga została w Pacanowie, trzecia zaś dotarła do Warszawy, gdzie dziś możemy ją oglądać w archikatedrze. Pacanowski Kościół na przestrzeni wieków odwiedzali Święci i królowie. Do sanktuarium przybyli m.in. Św. Kinga, król Stefan Batory oraz król Zygmunt III Waza. Najtragiczniejsze chwile przeżywało sanktuarium w Pacanowie podczas II wojny Światowej. Przez miejscowość przebiegała linia frontu. W wyniku ostrzału artyleryjskiego zniszczeniu uległy liczne domy i Kościół. W cudowny sposób ocalała kaplica Pana Jezusa Konającego: pocisk, który w nią trafił, wybuchł, ale nie spowodował zniszczeń. Kolejny pocisk trafił w wieżę kościoła i do dziś można go tam oglądać – na pamiątkę został wmurowany w Ścianę wieży. Rosjanie, którzy weszli do Pacanowa, chcieli zniszczyć cudowny wizerunek Chrystusa. Dwóch żołnierzy usiłowało zdjąć krzyż, gdy nagle oślepiła ich światłość. Przestraszeni, zaprzestali próby profanacji. Fakt ten potwierdzają liczni Świadkowie, którzy mieli styczność z żołnierzami radzieckimi – jak Aniela Wnuk ze Sroczkowa, która zeznała pod przysięgą, że stacjonujący w Pacanowie Rosjanie opowiadali o tym niezwykłym zdarzeniu w kościele i mówili, iż jest tam „Mocny Bóg”.